Không Gia Đình

Hector Malot sinh năm 1830 ở miền Bắc nước Pháp, là một nhà văn chuyên viết tiểu thuyết, được bạn đọc người Pháp yêu mến. Những tiểu thuyết của ông như Không gia đình, Trong gia đình, Pompon, Romain Kalbris,... đều lành mạnh và hấp dẫn. Ông mất năm 1907. Trong các tiểu thuyết của Hector Malot, Không gia đình nổi tiếng hơn cả. Tác phẩm này đã được giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học Pháp. Nhiều nước trên thế giới đã dịch lại và xuất bản nhiều lần. Từ hơn một trăm năm nay, nó đã trở thành những người bạn thân yêu của thiếu nhi Pháp và nhiều nước khác trên thế giới. Không những thiếu nhi, mà những bậc cha mẹ, anh chị, thầy cô giáo và tất cả những ai yêu mến trẻ em đều đọc Không gia đình rất say mê, hứng thú. Đó là cuốn tiểu thuyết được bình chọn hay nhất về đề tài giáo dục ở Pháp vì qua một câu chuyện lý thú, nó giải đáp cho người ta nhiều câu hỏi luôn luôn mới mẻ về việc nuôi dạy thiếu nhi.

 Không gia đình kể chuyện về cậu bé Rémi. Rémi bị bắt cóc khi còn nhỏ. Sau đó, bị bán để theo một đoàn xiếc thú, rồi dẫn đầu đoàn ấy đi lưu lạc khắp nước Pháp và cuối cùng tìm thấy gia đình.  Em bé Rémi ấy đã lớn lên trong gian khổ. Em đã chung đụng với mọi hạng người, sống khắp mọi nơi, “nơi thì lừa đảo, nơi thì xót thương”. Em đã lao động mà sống, lúc đầu là dưới sự dạy bảo của một ông già từng trải và đạo đức - cụ Vitalis. Về sau thì tự lập. Không chỉ lo cho mình mà em còn phải lo việc biểu diễn và kiếm sống cho cả một gánh hát rong. Có khi em và cả đoàn lang thang mấy hôm liền không có chút gì trong bụng. Có lúc em suýt chết vì rét và đói. Cũng có khi em bị lụt ngầm chôn trong giếng mỏ nhiều ngày đêm. Đã có khi em mắc oan bị giải ra trước tòa án, bị tù. Nhưng cũng có lúc em được nuôi nấng đàng hoàng, no ấm... Nhưng dù ở đâu, trong cảnh ngộ nào, em vẫn noi theo nếp rèn dạy của cụ Vitalis giữ phẩm chất làm người. Đó là lòng yêu lao động, tự trọng, sự ngay thẳng, biết nhớ ơn nghĩa và luôn luôn muốn làm người có ích. Bên cạnh Rémi có chú bé nghệ sĩ Mattia khôn ngoan, lanh lợi, tháo vát, tận tình với bạn bè, một tài năng nghệ thuật nở sớm cộng với một tấm lòng vàng; con chó Capi khôn như người và rất có nghĩa; chú khỉ Joli-Cœur liến láu đáng thương... Những con người và con vật ở đây được dựng lên linh hoạt sống động, sẽ gây nhiều hứng thú cho bạn đọc nhỏ tuổi của chúng ta. 

Qua câu chuyện phiêu lưu hết sức hấp dẫn của chú bé Rémi, người ta thấy quyển sách ca ngợi lao động, ca ngợi tinh thần tự lập tự tin của tuổi trẻ, phát huy ý thức chịu đựng gian khổ, ca ngợi lao động nghệ thuật, khuyến khích tình bạn chân chính. Nó phản ánh cảnh lao động và sinh hoạt bấp bênh, nguy hiểm, đầy đe dọa của người thợ mỏ và của nhân dân lao động thành phố trong xã hội tư sản. Đồng thời nó thể hiện tình thương người, lòng biết ơn, tình hữu ái giai cấp ở những người lao động. Quyển sách lại diễn tả nhiều cảnh đẹp thiên nhiên, nhiều cảnh sinh hoạt hấp dẫn ở nông thôn và thành thị, giúp bạn đọc thêm phần hứng thú khi theo dõi câu chuyện, lại có thể mở rộng hiểu biết.  Không gia đình luôn cuốn  hút, hấp dẫn người đọc vì đây chính là những cuộc phiêu lưu của lòng dũng cảm và tình cảm gia đình. Nhưng Không gia đình dưới mắt chúng ta không phải là một viên ngọc không vết. Đó là những trang tác giả tô vẽ những cảnh sống nhung lụa, nhàn hạ của những kẻ giàu sang trước đôi mắt khát khao, ngưỡng mộ của chú bé Rémi. Ước mơ của Rémi mà đây là mặt hạn chế của tác phẩm là được hưởng cuộc sống giàu sang, nhàn hạ như họ. Đó là điều mà các bạn thiếu nhi không nên để bị tiêm nhiễm.

Qua ngòi bút điêu luyện của Hector Malot, chúng ta hiểu thêm về nước Pháp, về cuộc sống khó nhọc của người lao động và phẩm chất tốt đẹp của họ. Đó là lòng nhân ái, biết cưu mang giúp đỡ những người hoạn nạn. Đó là lòng yêu cuộc sống, sự quả cảm, ý chí vươn lên không ngừng. Đó là sự lao động bền bỉ, không ngại khó để đạt mục đích. Và hơn tất cả là biết giữ gìn nhân cách sống trung thực, luôn ngẩng cao đầu trong bất cứ hoàn cảnh nào. Chính vì vậy, Không gia đình đã được bình chọn là một quyển tiểu thuyết hay nhất về giáo dục và xứng đáng nhận Giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học Pháp. Không gia đình đã vượt qua biên giới nước Pháp và tồn tại lâu dài với thời gian cũng chính vì lẽ đó.

Người dịch tập truyện này không mong muốn gì hơn là khi đọc Không gia đình các bạn vừa thấy hứng thú, vừa học tập được nhiều điềubổ ích khi được thưởng thức một tác phẩm văn học có giá trị. Đồng thời qua đó bạn đọc trẻ cũng rút ra những điều tốt nên theo, những điều hạn chế nên tránh trong việc tu dưỡng, rèn luyện của mình hoặc trong việc nuôi dạy con em sau này.